Schaaklessen (15)

Deze is te mooi om te missen. De opgave luidt: wit aan zet geeft mat in twee zetten. In opgaveboekjes en rubrieken in schaakprobleembladen zeggen ze, kortaf: ‘Mat in twee’. Schaakproblemen worden namelijk altijd zo gecomponeerd dat wit aan zet is.
Deze probleemstelling is van meneer of mevrouw G. Mott-Smith en werd voor het eerst gepubliceerd in de Amerikaanse Chess Correspondent van 1942.
Hij gaat zo. Eerst doet wit de sleutelzet 1. Ta6! en dreigt daarmee 2. Dc6++ en 2. Dc8++.
Zwart heeft een stuk of vijf mogelijkheden, maar geen van de vijf helpt. Laten we ze maar eens aflopen:
1. ..., Kxa6 2. Dc6++ (zwart mag die loper niet verplaatsen en ertussen zetten: die loper staat gepend of in een penning. Weer een woord dat elke schaker kent: een penning).
1. ..., Kxa8 2. Dc8++ (nu staat die loper in een andere penning!).
1. ..., Lb8 2. Dc6++.
1. ..., Lb6 2. Dc8++.
1. ..., Lc5 2. Dh7++!
De eerste twee varianten eindigen dus in een mat met een loperpenning.
In de derde en vierde variant neemt de loper de verdediging op zich, maar weerlegt hij slechts één dreiging.
Je had aan het uitroepteken achter Dh7++ wel begrepen waarom ik dit zo’n mooi en leerzaam probleem vind: de loper dóet iets aan de beide dreigingen (Dc6 en Dc8), maar nu mag het ook niet helpen.

Die penning brengt me op een andere schaakterm: het aftrekschaak. Zeer belangrijk om te weten! Zet deze stelling eens op je bord:
Wit: Kg1, Te1, Pe2
Zwart: Ke8, Db5
Wit is aan zet. Hoe wint hij?
Door het aftrekschaak 1. Pc3+ of 1. Pd4+. De zwarte koning moet verplaatst worden en wit grijpt zwarts dame met zijn paard.
Of zet deze stelling eens op je bord:
Wit: Kh1, Lc3, Pe5
Zwart: Kg7, Da7
Ook hier weer een aftrekschaak: 1. Pc6+ en 2. Pxa7.
Nog een stelling:
Wit: Kh1, Tf6, Lc3
Zwart: Kh8, Da7, pionnen a6, b7
Ook hier weer een aftrekschaak: 1. Txa6+ en dan 2. Txa7.
Wat is schaken toch mooi, hè! All right, all right, we doen er nog eentje:
Wit: Kh1, La1, Pe5, pion h2
Zwart: Kh8, Dg8, Ta7, pion h7
Deze stelling is nog nooit ergens gepubliceerd, behalve hier. Laat hem even goed op je inwerken. Wit aan zet geeft in één zet mat.
Je ziet dat wits loper in staat (in staan = aangevallen worden), als hij gepakt wordt, staat wit ook meteen mat. Maar wit kan 1. Pf7+ spelen. Dat is een aftrekschaak en een dubbelschaak in één zet, en het is mat ook: die loper kan niet gepakt worden, want dan staat zwarts koning nog steeds schaak door het paard. Omgekeerd kan het paard ook niet gepakt worden, want dan geeft de loper nog steeds schaak. Dus de koning moet verplaatst worden, want je kunt wel Dg7 spelen, maar het paard geeft dan nog steeds schaak. Het enige veld is g7, maar dat gaat ook niet.